Historia

Według starej legendy źródło położone pod pyrzyckim grodem było miejscem masowego chrztu mieszkańców Pyrzyc, udzielonego im 1124 przez św. Ottona podczas jego wyprawy misyjnej w 1124 r. Pierwsza wzmianka o „Świętym źródle” pojawia się w kronice Petera Chelopeusa w 1574 r., następne informacje pochodzą z 1628 i 1640 r. W XVII w. źródło, wówczas osłonięte drewnianym domkiem studziennym znane było z wody o właściwościach leczniczych. W 1699 r. otoczenie źródła uporządkowane zostało na polecenie elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma. W 1700 r. architekt króla pruskiego Victor de Poorte zaprojektował nowy domek studzienny z kopułą na czterech słupach, który wzniesiony został prawdopodobnie po 1704 r. W początku XIX w. źródło otoczone czterema starymi lipami pozbawione było obudowy architektonicznej. Zostało wówczas na polecenie administratora domeny pogłębione oraz obsadzone żywopłotami bukowymi. W 1823 r. powstał pierwszy projekt architektonicznej obudowy źródła, opracowany przez Karla Frierdricha Schinkla na zlecenie następcy tronu Fryderyka Wilhelma. W 1824 r. odbyły się przy źródle obchody siedemsetlecia chrztu Pomorza, podczas których położono kamień węgielny pod studnię. Zbudowano ją w latach 1824-1826 zgodnie z drugim, prostszym projektem K. F. Schinkla, który zrealizowany został pod kierunkiem arch. Matthiasa Ludwiga Scabella. Granitowy krzyż studzienki wykonano w Berlinie według projektu następcy tronu. W 1825 r. założono wokół studni park, zaprojektowany przez dyrektora królewskich ogrodów w Sanssouci, Petera Lenné. W latach 1826-1827 w parku tym wzniesiono według projektu Karla Friedricha Schinkla neogotycki budynek szkoły dla chłopców, tzw. Fundacji Ottońskiej (Ottostift), który od 1867 r. służył jako dom starców. W 1902 r. ustawiono przy studni popiersie św. Ottona, ufundowane przez cesarza Wilhelma II, wykonane według projektu Waltera Schotta. Po 1945 r. park i studzienka uległy dewastacji. Tuż po wojnie usunięto popiersie św. Ottona, w 1974 r. zniszczono niemiecki napis na studni, w 1978 lub 1979 r. rozebrano budynek Fundacji. W 1988 r. krzyż na studzience uległ uszkodzeniu przez drzewo wywrócone w czasie burzy. W 1994 r. przekazanie park wraz ze studzienką przekazane zostały parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Boskiej Bolesnej w Pyrzycach. W 1998 r. wykonano remont studzienki. Rozebrano kamienny mur, wykonano nowe fundamentowanie, ponownie złożono kamienne elementy studni, poddano konserwacji krzyż, uporządkowano teren wokół studni. W 2004 r. wykonano nową kratę nad dołem studzienki.

Opis

Studzienka położona jest na południowy wschód od dawnego pyrzyckiego grodu, w obrębie niewielkiego parku na narożniku ulic Warszawskiej i Staromiejskiej. Klasycystyczna obudowa dawnego źródła składa się z prostokątnego basenu usytuowanego poprzecznie do osi założenia oraz z ogrodzenia na rzucie kwadratu z półkolistą apsydą od wschodu. Ściany basenu wykonano z bloków granitowych ogrodzenie wymurowano z granitowej kostki. W zachodniej ścianie basenu znajduje się pięciostopniowe zejście do wyschniętego obecnie źródła, na ścianie wschodniej wykuto łaciński napis|: AD FONTEM VITAE HOC ADITU PROPERATE LAVANDI/ CONSTANTIS VITA ET IANUA XPS ERIT (cytat z inskrypcji w baptysterium Konstantyna Wielkiego w Rzymie). W apsydzie, na ośmiobocznym cokole wznosi się granitowy łaciński krzyż o ośmiobocznym przekroju belek. Górne partie ścian apsydy, pierwotnie pokryte były napisem w języku niemieckim, obecnie pozostał widoczny ślad po jego skuciu w latach 70. w. XX. Pośrodku każdej z trzech pozostałych ścianek zachodniej, kwadratowej części ogrodzenia usytuowana jest bramka, dawniej z zamknięciem w formie metalowej ozdobnej furtki. Pod ściankami zamontowano kamienne ławy.

Obiekt dostępny bez ograniczeń.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 22.04.2015 r.

źródło: https://zabytek.pl/pl/obiekty/pyrzyce-studnia-sw-ottona